Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hải Dương
Phát triển văn hoá Trường Đại học bối cảnh chuyển đổi số
Văn hóa trường đại học được định nghĩa là tập hợp các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và hành vi ứng xử đặc trưng, đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng bản sắc, tạo động lực phát triển bền vững. Trong kỷ nguyên số, các công nghệ mới đang thay đổi cách giảng dạy, học tập và quản lý, đòi hỏi các trường cần xây dựng văn hóa linh hoạt, sáng tạo và phù hợp xu thế toàn cầu. Phát triển văn hóa trường đại học không chỉ hỗ trợ giảng dạy và nghiên cứu hiệu quả mà còn nâng cao năng lực quản lý, tạo môi trường học thuật tích cực, khuyến khích tự học và hội nhập quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, giáo dục đại học đứng trước những cơ hội và thách thức chưa từng có. Văn hóa trường đại học, vốn là nền tảng cốt lõi hình thành giá trị, bản sắc và động lực phát triển bền vững, đang chịu sự tác động sâu sắc từ công nghệ số và xu hướng toàn cầu hóa. Việc xây dựng và phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số không chỉ đòi hỏi sự đổi mới tư duy mà còn cần sự tích hợp linh hoạt giữa truyền thống và hiện đại. Điều này đặc biệt quan trọng để tạo môi trường học thuật năng động, khuyến khích sáng tạo và thúc đẩy tinh thần tự học, tự nghiên cứu của cả giảng viên (GV) và sinh viên (SV). Bài viết này tập trung phân tích vai trò, yêu cầu và định hướng phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số.
Phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số
Văn hóa nhà trường là khái niệm được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm với nhiều định nghĩa khác nhau. Thông qua tiếp cận với nhiều định nghĩa khác nhau, có thể hiểu văn hóa trường đại học là tập hợp các chuẩn mực, giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen được tạo ra trong quá trình lịch sử, có khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên, được các thành viên trong nhà trường thừa nhận và làm theo, thể hiện trong tổ chức bộ máy nhà trường, các hoạt động và quan hệ giao tiếp, ứng xử và mang lại cho mỗi trường đại học đó một bản sắc riêng, khác biệt với các tổ chức, trường đại học khác. Văn hóa trường đại học là yếu tố cốt lõi tạo nên chất lượng, bản sắc và sự phát triển bền vững của mỗi cơ sở giáo dục. Việc xây dựng và phát triển một nền văn hóa mạnh mẽ là điều kiện tiên quyết để trường đại học thực hiện tốt sứ mệnh giáo dục, nghiên cứu và đóng góp cho xã hội trong bối cảnh hiện đại hóa và toàn cầu hóa.
Chuyển đổi số (Digital Transformation) có nhiều cách hiểu khác nhau. Trong Cẩm nang chuyển đổi số của Bộ Thông tin và Truyền thông xuất bản năm 2021, chuyển đổi số là bước phát triển tiếp theo của tin học hóa, có được nhờ sự tiến bộ vượt bậc của những công nghệ mới mang tính đột phá, nhất là công nghệ số.
Chuyển đổi số trong giáo dục là chuyển nền giáo dục truyền thống sang giáo dục số. Giáo dục số là giáo dục trên môi trường số với công nghệ số, trong đó môi trường số là các hoạt động giáo dục thực tế được kết nối với không gian mạng mà ở đó các hoạt động trong giáo dục dần được số hóa tạo ra dữ liệu và có thể kết nối được với nhau.
Chuyển đổi số có tác động sâu rộng đến văn hóa trường đại học đòi hỏi trường đại học phải xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số. Cụ thể:
- Chuyển đổi số đang thay đổi cách thức giảng dạy, học tập và quản lý trong các trường đại học, mở ra nhiều cơ hội và thách thức mới. Các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, hệ thống học tập trực tuyến (LMS) đang tạo ra các phương thức tiếp cận giáo dục mới, từ học trực tuyến đến việc sử dụng công nghệ hỗ trợ trong giảng dạy. Những phương thức này yêu cầu trường đại học phải phát triển một văn hóa học thuật linh hoạt, sáng tạo và có khả năng tương tác cao, để các giảng viên và sinh viên có thể dễ dàng thích ứng và tận dụng tối đa công nghệ. Đồng thời, việc chuyển đổi số cũng đòi hỏi trường đại học phải thay đổi cách thức quản lý, tổ chức các hoạt động học thuật, đảm bảo môi trường học tập luôn đổi mới và phù hợp với xu thế toàn cầu.
- Văn hóa trường đại học là yếu tố cốt lõi hình thành giá trị, bản sắc và động lực phát triển bền vững. Trong bối cảnh chuyển đổi số, một nền văn hóa mạnh mẽ, hiện đại và sáng tạo là nền tảng quan trọng để các trường đại học thích nghi với những thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Phát triển văn hóa trường đại học giúp khai thác tối đa lợi ích từ công nghệ số, như tạo ra môi trường học tập linh hoạt, nâng cao khả năng tương tác và sáng tạo trong giảng dạy, nghiên cứu. Tuy nhiên, chuyển đổi số cũng đặt ra thách thức về sự mất cân bằng giữa giá trị truyền thống và các yếu tố công nghệ mới. Do đó, việc phát triển một nền văn hóa trường đại học vững mạnh sẽ giúp cân bằng giữa việc ứng dụng công nghệ và bảo tồn các giá trị nhân văn, truyền thống, tạo ra một môi trường học thuật bền vững và đầy đủ.
- Thị trường lao động hiện đại đòi hỏi nguồn nhân lực không chỉ có chuyên môn cao mà còn có khả năng làm việc trong môi trường số. Phát triển văn hóa trường đại học giúp SV và GV thích nghi tốt hơn với yêu cầu này. Các giá trị như sáng tạo, đổi mới và tinh thần học tập suốt đời trở thành yếu tố then chốt giúp các thành viên trong cộng đồng học thuật không chỉ đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật mà còn sáng tạo và thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của công nghệ và xã hội. Văn hóa này khuyến khích việc học hỏi liên tục, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu sáng tạo và trang bị cho sinh viên kỹ năng làm việc trong môi trường số, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của họ trên thị trường lao động toàn cầu.
- Trong bối cảnh toàn cầu hóa, văn hóa trường đại học đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng bản sắc riêng, tạo sức hút đối với GV và SV trong và ngoài nước. Các trường đại học cần phát triển môi trường văn hóa mạnh mẽ, nơi giá trị học thuật, sáng tạo và đổi mới được khuyến khích và bảo tồn. Điều này không chỉ nâng cao uy tín của trường mà còn tăng cường khả năng hợp tác quốc tế thông qua các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và giao lưu văn hóa. Chuyển đổi số mở ra cơ hội kết nối toàn cầu dễ dàng hơn nhưng cũng đòi hỏi các trường phải xây dựng bản sắc văn hóa độc đáo để không bị hòa tan trong sự cạnh tranh quốc tế. Một nền văn hóa trường đại học bền vững sẽ là nền tảng để các trường khẳng định vị thế, thu hút nhân tài và thúc đẩy hợp tác toàn diện trong kỷ nguyên số.
- Chuyển đổi số đang cách mạng hóa cách thức quản trị tại các trường đại học, đặc biệt trong việc tự động hóa quy trình và tích hợp hệ thống thông tin quản lý. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích này, văn hóa trường đại học cần thích nghi, nhấn mạnh các giá trị minh bạch, trách nhiệm và hợp tác. Minh bạch đảm bảo thông tin được công khai và đáng tin cậy, trách nhiệm yêu cầu mọi cá nhân trong tổ chức hoàn thành nhiệm vụ với tiêu chuẩn cao và hợp tác thúc đẩy kết nối hiệu quả giữa các phòng ban, GV, SV và đối tác. Đồng thời, văn hóa số cũng cần giúp giải quyết các thách thức như quá tải thông tin, bảo mật dữ liệu và giảm tương tác trực tiếp. Một văn hóa quản trị hiện đại, gắn kết sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn định hướng sự phát triển bền vững trong môi trường đại học số hóa.
- Chuyển đổi số mang đến những lợi ích to lớn cho các trường đại học như cải thiện hiệu quả giảng dạy, học tập và quản lý nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức về mặt văn hóa và giá trị cốt lõi. Một trong những vấn đề nổi bật là sự mất cân đối giữa công nghệ và giá trị nhân văn. Việc ứng dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, học máy và phân tích dữ liệu có thể dẫn đến tình trạng cá nhân hóa học tập quá mức, nơi mà sự tương tác trực tiếp giữa con người với con người dần bị thay thế bởi các nền tảng kỹ thuật số. Điều này dễ làm suy giảm tinh thần cộng đồng và sự gắn kết tập thể trong môi trường học thuật. Bên cạnh đó, sự lệ thuộc vào công nghệ cũng có nguy cơ khiến người học và người dạy giảm dần khả năng tự chủ trong tư duy, sáng tạo, và giao tiếp xã hội. Chẳng hạn, nếu các công cụ hỗ trợ học tập trực tuyến thay thế hoàn toàn vai trò của GV trong việc hướng dẫn, truyền cảm hứng và khích lệ người học, giá trị nhân văn của giáo dục như sự quan tâm, chia sẻ và kết nối sẽ bị phai nhạt. Trong bối cảnh đó, việc phát triển văn hóa trường đại học đóng vai trò quan trọng để đảm bảo sự cân bằng giữa ứng dụng công nghệ và duy trì giá trị cốt lõi của giáo dục. Các hoạt động như tổ chức sự kiện cộng đồng, chương trình giáo dục nhân văn và khuyến khích các hoạt động ngoại khóa giúp củng cố mối quan hệ giữa SV, GV và nhà trường. Đồng thời, văn hóa trường học cần hướng đến việc nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội của SV, GV, giúp họ hiểu rằng công nghệ là công cụ hỗ trợ chứ không phải mục tiêu cuối cùng.
Phát triển văn hóa trường đại học trong chuyển đổi số cũng cần chú trọng đến việc thiết lập các giá trị minh bạch, đoàn kết và hợp tác trong môi trường số. Chẳng hạn, xây dựng các nền tảng học tập khuyến khích sự tương tác và hợp tác nhóm, thay vì chỉ tập trung vào kết quả cá nhân sẽ tạo điều kiện để SV phát triển cả kỹ năng số và kỹ năng xã hội. Như vậy, việc phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số không chỉ là giải pháp đối phó với thách thức mà còn là nền tảng để giáo dục đại học phát triển bền vững, cân bằng giữa yếu tố công nghệ và nhân văn, đảm bảo rằng giáo dục không chỉ hướng đến tri thức mà còn xây dựng con người toàn diện.
Do đó, phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu để thích nghi với những thay đổi lớn của thời đại, đảm bảo sự phát triển bền vững và hội nhập hiệu quả vào môi trường giáo dục toàn cầu.
Một số định hướng phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số
Để phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số, việc nâng cao nhận thức của cán bộ, GV, nhân viên và SV là vô cùng quan trọng. Trường đại học cần tổ chức các khóa đào tạo và hội thảo giúp mọi thành viên trong nhà trường hiểu rõ về chuyển đổi số, về tầm quan trọng của công nghệ trong giảng dạy, học tập và quản lý. Đồng thời, nhận thức về việc duy trì các giá trị cốt lõi như tính nhân văn, sự đoàn kết trong môi trường số hóa cũng cần được chú trọng. Dù công nghệ số mang lại nhiều lợi ích nhưng cần đảm bảo rằng những giá trị này không bị xói mòn. Từ đó, nhận thức của cộng đồng trong trường về việc kết hợp công nghệ với các giá trị truyền thống sẽ giúp bảo vệ bản sắc văn hóa trường đại học trong quá trình chuyển đổi số. Khi mọi thành viên đều nhận thức đúng và đủ về phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh số sẽ có trách nhiệm chủ động tìm hiểu và áp dụng công nghệ vào công việc và học tập của mình, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng một môi trường học tập, nghiên cứu và quản lý minh bạch, hiệu quả.
Xây dựng văn hóa học tập linh hoạt và sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số giúp tạo ra một môi trường học tập thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của công nghệ. Học tập linh hoạt cho phép SV học mọi lúc, mọi nơi thông qua các nền tảng trực tuyến, tài liệu số, và phương pháp học cá nhân hóa. Đồng thời, văn hóa học tập sáng tạo khuyến khích SV và GV chủ động tìm tòi, áp dụng kiến thức vào thực tiễn và giải quyết vấn đề sáng tạo. Việc phát triển hai yếu tố này không chỉ nâng cao chất lượng học tập mà còn giúp SV phát triển kỹ năng cần thiết để thích nghi với thị trường lao động số hóa và các thay đổi xã hội.
Định hướng phát triển văn hóa hợp tác và chia sẻ kiến thức trong bối cảnh chuyển đổi số nhấn mạnh việc tạo ra một môi trường học thuật mở, nơi các GV, SV và nhân viên đều có thể giao lưu, hợp tác và chia sẻ tài nguyên tri thức một cách dễ dàng. Công nghệ số, đặc biệt là các nền tảng trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ tài liệu, nghiên cứu và ý tưởng sáng tạo. Văn hóa hợp tác khuyến khích làm việc nhóm, trao đổi kiến thức và kỹ năng giữa các cá nhân và bộ môn, từ đó phát triển một cộng đồng học thuật đoàn kết và sáng tạo. Việc chia sẻ kiến thức không chỉ giúp tăng cường sự hiểu biết mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đáp ứng nhu cầu thay đổi nhanh chóng của xã hội và thị trường lao động số.
Khuyến khích tính minh bạch và trách nhiệm trong quản trị trong bối cảnh chuyển đổi số nhằm xây dựng một môi trường quản trị đại học công khai, rõ ràng và có trách nhiệm. Việc sử dụng công nghệ số giúp quản lý thông tin một cách minh bạch hơn, từ việc công khai kết quả học tập, tài chính đến các quy trình ra quyết định. Minh bạch trong quản lý không chỉ tăng cường sự tin tưởng từ GV, SV mà còn đảm bảo các hoạt động của trường được thực hiện một cách công bằng và hợp lý. Đồng thời, khuyến khích trách nhiệm cá nhân trong công việc giúp tạo ra một môi trường làm việc hiệu quả, nơi mọi người đều có ý thức về nhiệm vụ và nghĩa vụ của mình, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững của trường.
Bảo vệ giá trị nhân văn và các mối quan hệ trực tiếp trong bối cảnh chuyển đổi số tập trung vào việc duy trì và phát huy các giá trị cốt lõi của con người trong môi trường học thuật, bất chấp sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ. Dù công nghệ số giúp tăng cường hiệu quả giảng dạy và học tập, việc giữ gìn các mối quan hệ trực tiếp giữa GV và SV là rất quan trọng để đảm bảo sự gắn kết, chia sẻ và đồng cảm trong quá trình học tập. Các giá trị nhân văn như tôn trọng, yêu thương và sự đồng cảm cần được bảo vệ trong môi trường học đại học, đặc biệt khi có thể xuất hiện nguy cơ mất kết nối xã hội do sự thay thế các tương tác trực tiếp bằng giao tiếp qua màn hình. Các hoạt động ngoại khóa, giao lưu trực tiếp và các buổi hội thảo, thảo luận vẫn cần được duy trì để tạo cơ hội cho SV phát triển kỹ năng xã hội, rèn luyện kỹ năng giao tiếp và học hỏi từ nhau. Hơn nữa, việc phát triển một môi trường học tập tôn trọng các giá trị nhân văn cũng giúp đối phó với nguy cơ lệ thuộc quá mức vào công nghệ, từ đó giúp SV phát triển toàn diện cả về trí tuệ lẫn nhân cách.
Phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số
Văn hóa nhà trường là khái niệm được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm với nhiều định nghĩa khác nhau. Thông qua tiếp cận với nhiều định nghĩa khác nhau, có thể hiểu văn hóa trường đại học là tập hợp các chuẩn mực, giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen được tạo ra trong quá trình lịch sử, có khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên, được các thành viên trong nhà trường thừa nhận và làm theo, thể hiện trong tổ chức bộ máy nhà trường, các hoạt động và quan hệ giao tiếp, ứng xử và mang lại cho mỗi trường đại học đó một bản sắc riêng, khác biệt với các tổ chức, trường đại học khác. Văn hóa trường đại học là yếu tố cốt lõi tạo nên chất lượng, bản sắc và sự phát triển bền vững của mỗi cơ sở giáo dục. Việc xây dựng và phát triển một nền văn hóa mạnh mẽ là điều kiện tiên quyết để trường đại học thực hiện tốt sứ mệnh giáo dục, nghiên cứu và đóng góp cho xã hội trong bối cảnh hiện đại hóa và toàn cầu hóa.
Chuyển đổi số (Digital Transformation) có nhiều cách hiểu khác nhau. Trong Cẩm nang chuyển đổi số của Bộ Thông tin và Truyền thông xuất bản năm 2021, chuyển đổi số là bước phát triển tiếp theo của tin học hóa, có được nhờ sự tiến bộ vượt bậc của những công nghệ mới mang tính đột phá, nhất là công nghệ số.
Chuyển đổi số trong giáo dục là chuyển nền giáo dục truyền thống sang giáo dục số. Giáo dục số là giáo dục trên môi trường số với công nghệ số, trong đó môi trường số là các hoạt động giáo dục thực tế được kết nối với không gian mạng mà ở đó các hoạt động trong giáo dục dần được số hóa tạo ra dữ liệu và có thể kết nối được với nhau.
Chuyển đổi số có tác động sâu rộng đến văn hóa trường đại học đòi hỏi trường đại học phải xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số. Cụ thể:
- Chuyển đổi số đang thay đổi cách thức giảng dạy, học tập và quản lý trong các trường đại học, mở ra nhiều cơ hội và thách thức mới. Các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, hệ thống học tập trực tuyến (LMS) đang tạo ra các phương thức tiếp cận giáo dục mới, từ học trực tuyến đến việc sử dụng công nghệ hỗ trợ trong giảng dạy. Những phương thức này yêu cầu trường đại học phải phát triển một văn hóa học thuật linh hoạt, sáng tạo và có khả năng tương tác cao, để các giảng viên và sinh viên có thể dễ dàng thích ứng và tận dụng tối đa công nghệ. Đồng thời, việc chuyển đổi số cũng đòi hỏi trường đại học phải thay đổi cách thức quản lý, tổ chức các hoạt động học thuật, đảm bảo môi trường học tập luôn đổi mới và phù hợp với xu thế toàn cầu.
- Văn hóa trường đại học là yếu tố cốt lõi hình thành giá trị, bản sắc và động lực phát triển bền vững. Trong bối cảnh chuyển đổi số, một nền văn hóa mạnh mẽ, hiện đại và sáng tạo là nền tảng quan trọng để các trường đại học thích nghi với những thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Phát triển văn hóa trường đại học giúp khai thác tối đa lợi ích từ công nghệ số, như tạo ra môi trường học tập linh hoạt, nâng cao khả năng tương tác và sáng tạo trong giảng dạy, nghiên cứu. Tuy nhiên, chuyển đổi số cũng đặt ra thách thức về sự mất cân bằng giữa giá trị truyền thống và các yếu tố công nghệ mới. Do đó, việc phát triển một nền văn hóa trường đại học vững mạnh sẽ giúp cân bằng giữa việc ứng dụng công nghệ và bảo tồn các giá trị nhân văn, truyền thống, tạo ra một môi trường học thuật bền vững và đầy đủ.
- Thị trường lao động hiện đại đòi hỏi nguồn nhân lực không chỉ có chuyên môn cao mà còn có khả năng làm việc trong môi trường số. Phát triển văn hóa trường đại học giúp SV và GV thích nghi tốt hơn với yêu cầu này. Các giá trị như sáng tạo, đổi mới và tinh thần học tập suốt đời trở thành yếu tố then chốt giúp các thành viên trong cộng đồng học thuật không chỉ đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật mà còn sáng tạo và thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của công nghệ và xã hội. Văn hóa này khuyến khích việc học hỏi liên tục, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu sáng tạo và trang bị cho sinh viên kỹ năng làm việc trong môi trường số, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của họ trên thị trường lao động toàn cầu.
- Trong bối cảnh toàn cầu hóa, văn hóa trường đại học đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng bản sắc riêng, tạo sức hút đối với GV và SV trong và ngoài nước. Các trường đại học cần phát triển môi trường văn hóa mạnh mẽ, nơi giá trị học thuật, sáng tạo và đổi mới được khuyến khích và bảo tồn. Điều này không chỉ nâng cao uy tín của trường mà còn tăng cường khả năng hợp tác quốc tế thông qua các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và giao lưu văn hóa. Chuyển đổi số mở ra cơ hội kết nối toàn cầu dễ dàng hơn nhưng cũng đòi hỏi các trường phải xây dựng bản sắc văn hóa độc đáo để không bị hòa tan trong sự cạnh tranh quốc tế. Một nền văn hóa trường đại học bền vững sẽ là nền tảng để các trường khẳng định vị thế, thu hút nhân tài và thúc đẩy hợp tác toàn diện trong kỷ nguyên số.
- Chuyển đổi số đang cách mạng hóa cách thức quản trị tại các trường đại học, đặc biệt trong việc tự động hóa quy trình và tích hợp hệ thống thông tin quản lý. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích này, văn hóa trường đại học cần thích nghi, nhấn mạnh các giá trị minh bạch, trách nhiệm và hợp tác. Minh bạch đảm bảo thông tin được công khai và đáng tin cậy, trách nhiệm yêu cầu mọi cá nhân trong tổ chức hoàn thành nhiệm vụ với tiêu chuẩn cao và hợp tác thúc đẩy kết nối hiệu quả giữa các phòng ban, GV, SV và đối tác. Đồng thời, văn hóa số cũng cần giúp giải quyết các thách thức như quá tải thông tin, bảo mật dữ liệu và giảm tương tác trực tiếp. Một văn hóa quản trị hiện đại, gắn kết sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn định hướng sự phát triển bền vững trong môi trường đại học số hóa.
- Chuyển đổi số mang đến những lợi ích to lớn cho các trường đại học như cải thiện hiệu quả giảng dạy, học tập và quản lý nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức về mặt văn hóa và giá trị cốt lõi. Một trong những vấn đề nổi bật là sự mất cân đối giữa công nghệ và giá trị nhân văn. Việc ứng dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, học máy và phân tích dữ liệu có thể dẫn đến tình trạng cá nhân hóa học tập quá mức, nơi mà sự tương tác trực tiếp giữa con người với con người dần bị thay thế bởi các nền tảng kỹ thuật số. Điều này dễ làm suy giảm tinh thần cộng đồng và sự gắn kết tập thể trong môi trường học thuật. Bên cạnh đó, sự lệ thuộc vào công nghệ cũng có nguy cơ khiến người học và người dạy giảm dần khả năng tự chủ trong tư duy, sáng tạo, và giao tiếp xã hội. Chẳng hạn, nếu các công cụ hỗ trợ học tập trực tuyến thay thế hoàn toàn vai trò của GV trong việc hướng dẫn, truyền cảm hứng và khích lệ người học, giá trị nhân văn của giáo dục như sự quan tâm, chia sẻ và kết nối sẽ bị phai nhạt. Trong bối cảnh đó, việc phát triển văn hóa trường đại học đóng vai trò quan trọng để đảm bảo sự cân bằng giữa ứng dụng công nghệ và duy trì giá trị cốt lõi của giáo dục. Các hoạt động như tổ chức sự kiện cộng đồng, chương trình giáo dục nhân văn và khuyến khích các hoạt động ngoại khóa giúp củng cố mối quan hệ giữa SV, GV và nhà trường. Đồng thời, văn hóa trường học cần hướng đến việc nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội của SV, GV, giúp họ hiểu rằng công nghệ là công cụ hỗ trợ chứ không phải mục tiêu cuối cùng.
Phát triển văn hóa trường đại học trong chuyển đổi số cũng cần chú trọng đến việc thiết lập các giá trị minh bạch, đoàn kết và hợp tác trong môi trường số. Chẳng hạn, xây dựng các nền tảng học tập khuyến khích sự tương tác và hợp tác nhóm, thay vì chỉ tập trung vào kết quả cá nhân sẽ tạo điều kiện để SV phát triển cả kỹ năng số và kỹ năng xã hội. Như vậy, việc phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số không chỉ là giải pháp đối phó với thách thức mà còn là nền tảng để giáo dục đại học phát triển bền vững, cân bằng giữa yếu tố công nghệ và nhân văn, đảm bảo rằng giáo dục không chỉ hướng đến tri thức mà còn xây dựng con người toàn diện.
Do đó, phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu để thích nghi với những thay đổi lớn của thời đại, đảm bảo sự phát triển bền vững và hội nhập hiệu quả vào môi trường giáo dục toàn cầu.
Một số định hướng phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số
Để phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh chuyển đổi số, việc nâng cao nhận thức của cán bộ, GV, nhân viên và SV là vô cùng quan trọng. Trường đại học cần tổ chức các khóa đào tạo và hội thảo giúp mọi thành viên trong nhà trường hiểu rõ về chuyển đổi số, về tầm quan trọng của công nghệ trong giảng dạy, học tập và quản lý. Đồng thời, nhận thức về việc duy trì các giá trị cốt lõi như tính nhân văn, sự đoàn kết trong môi trường số hóa cũng cần được chú trọng. Dù công nghệ số mang lại nhiều lợi ích nhưng cần đảm bảo rằng những giá trị này không bị xói mòn. Từ đó, nhận thức của cộng đồng trong trường về việc kết hợp công nghệ với các giá trị truyền thống sẽ giúp bảo vệ bản sắc văn hóa trường đại học trong quá trình chuyển đổi số. Khi mọi thành viên đều nhận thức đúng và đủ về phát triển văn hóa trường đại học trong bối cảnh số sẽ có trách nhiệm chủ động tìm hiểu và áp dụng công nghệ vào công việc và học tập của mình, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng một môi trường học tập, nghiên cứu và quản lý minh bạch, hiệu quả.
Xây dựng văn hóa học tập linh hoạt và sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số giúp tạo ra một môi trường học tập thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của công nghệ. Học tập linh hoạt cho phép SV học mọi lúc, mọi nơi thông qua các nền tảng trực tuyến, tài liệu số, và phương pháp học cá nhân hóa. Đồng thời, văn hóa học tập sáng tạo khuyến khích SV và GV chủ động tìm tòi, áp dụng kiến thức vào thực tiễn và giải quyết vấn đề sáng tạo. Việc phát triển hai yếu tố này không chỉ nâng cao chất lượng học tập mà còn giúp SV phát triển kỹ năng cần thiết để thích nghi với thị trường lao động số hóa và các thay đổi xã hội.
Định hướng phát triển văn hóa hợp tác và chia sẻ kiến thức trong bối cảnh chuyển đổi số nhấn mạnh việc tạo ra một môi trường học thuật mở, nơi các GV, SV và nhân viên đều có thể giao lưu, hợp tác và chia sẻ tài nguyên tri thức một cách dễ dàng. Công nghệ số, đặc biệt là các nền tảng trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ tài liệu, nghiên cứu và ý tưởng sáng tạo. Văn hóa hợp tác khuyến khích làm việc nhóm, trao đổi kiến thức và kỹ năng giữa các cá nhân và bộ môn, từ đó phát triển một cộng đồng học thuật đoàn kết và sáng tạo. Việc chia sẻ kiến thức không chỉ giúp tăng cường sự hiểu biết mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đáp ứng nhu cầu thay đổi nhanh chóng của xã hội và thị trường lao động số.
Khuyến khích tính minh bạch và trách nhiệm trong quản trị trong bối cảnh chuyển đổi số nhằm xây dựng một môi trường quản trị đại học công khai, rõ ràng và có trách nhiệm. Việc sử dụng công nghệ số giúp quản lý thông tin một cách minh bạch hơn, từ việc công khai kết quả học tập, tài chính đến các quy trình ra quyết định. Minh bạch trong quản lý không chỉ tăng cường sự tin tưởng từ GV, SV mà còn đảm bảo các hoạt động của trường được thực hiện một cách công bằng và hợp lý. Đồng thời, khuyến khích trách nhiệm cá nhân trong công việc giúp tạo ra một môi trường làm việc hiệu quả, nơi mọi người đều có ý thức về nhiệm vụ và nghĩa vụ của mình, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững của trường.
Bảo vệ giá trị nhân văn và các mối quan hệ trực tiếp trong bối cảnh chuyển đổi số tập trung vào việc duy trì và phát huy các giá trị cốt lõi của con người trong môi trường học thuật, bất chấp sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ. Dù công nghệ số giúp tăng cường hiệu quả giảng dạy và học tập, việc giữ gìn các mối quan hệ trực tiếp giữa GV và SV là rất quan trọng để đảm bảo sự gắn kết, chia sẻ và đồng cảm trong quá trình học tập. Các giá trị nhân văn như tôn trọng, yêu thương và sự đồng cảm cần được bảo vệ trong môi trường học đại học, đặc biệt khi có thể xuất hiện nguy cơ mất kết nối xã hội do sự thay thế các tương tác trực tiếp bằng giao tiếp qua màn hình. Các hoạt động ngoại khóa, giao lưu trực tiếp và các buổi hội thảo, thảo luận vẫn cần được duy trì để tạo cơ hội cho SV phát triển kỹ năng xã hội, rèn luyện kỹ năng giao tiếp và học hỏi từ nhau. Hơn nữa, việc phát triển một môi trường học tập tôn trọng các giá trị nhân văn cũng giúp đối phó với nguy cơ lệ thuộc quá mức vào công nghệ, từ đó giúp SV phát triển toàn diện cả về trí tuệ lẫn nhân cách.
ThS. Phạm Thị Thu Hương – Trường Đại học Thành Đông
TS. Khúc Kim Lan – Trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương
TS. Khúc Kim Lan – Trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương
Từ khóa: chuyển đổi số, văn hoá trường đại học
Ý kiến bạn đọc
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập20
- Hôm nay2,484
- Tháng hiện tại144,367
- Tổng lượt truy cập3,466,036