I. Đặt vấn đề
Trong nhiều năm qua bạn đọc trong và ngoài tỉnh có dịp được tiếp cận cả về nội dung và hình thức Bản tin “Khoa học và Ứng dụng” cùng với Trang thông tin điện tử của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hải Dương. Đây là sản phẩm trí tuệ của tập thể cán bộ khoa học đã và đang tham gia công tác nghiên cứu khoa học và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau thuộc phạm trù khoa học tự nhiên kỹ thuật và khoa học xã hội nhân văn.
Là người đại diện cho Hội Cựu giáo chức tỉnh với hơn 10 ngàn hội viên, đồng thời là công tác viên của Bản tin “Khoa học và Ứng dụng” và Trang thông tin điện tử, nhân dịp được tham dự Hội thảo khoa học này, tôi xin được trao đổi đôi điều suy nghĩ về chủ đề: “Tăng cường sự phối hợp của các Hội thành viên trong việc cung cấp thông tin, bài cho Bản tin và Trang thông tin điện tử của Liên hiệp Hội”.
Ông Phạm Trung Thanh, tham luận tại Hội thảo.
Nằm trong hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Liên hiệp các Hội KHKT tỉnh Hải Dương có gàn 40 hội thành viên với hơn 36 ngàn hội viên, trong những năm qua, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hải Dương đã nhanh nhạy nắm bắt tình hình, xu thế phát triển về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghê … của quê hương, đất nước để chọn lọc những tin, bài đảm bảo chất lượng, phù hợp với thời gian để đưa vào làm nội dung Bản tin và Trang thông tin điện tử, góp phần gia tăng công tác tuyên truyền các chủ trương, đường lối đổi mới của Đảng, các chính sách pháp luật của Nhà nước trên lĩnh vực khoa hoc công nghệ. Nếu có dịp theo dõi liên tục các số Bản tin đã xuất bản, chúng ta sẽ cảm nhận được tính chất phong phú về nội dung và thể loại các bài. Khi đọc với thái độ nghiên cứu bạn đọc dễ nhận ra tính khoa học của mỗi bài viết được thể hiện ở cấu trúc 2 phần : Khoa học và Ứng dụng.
Nói một cách cụ thể là các tác giả khi xây dựng bài viết của mình đều quan tâm đến việc làm sáng tỏ tính chất khoa học của vấn đề trước khi đưa ra qui trình vận dụng và những sản phẩm thu được. Đó cũng là tính đặc trưng của Bản tin được thể hiện ở tiêu đề của nó. Cùng với Bản tin là Trang thông tin điện tử của Liên hiệp Hội KHKT. Mặc dù ra đời muộn, nhưng những nội dung đăng trên Trang thông tin điện tử đã bước đầu lấy được lòng tin của bạn đọc nhất là những người thường xuyên có tâm huyết quan tâm đến sự phát triển khoa học và công nghệ của tỉnh. Tuy nhiên, chúng ta phải thừa nhận nội dung của Bản tin nhất là Trang thông tin điện tử còn nhiều hạn chế cả về số lượng nhất là về chất lượng so với yêu cầu của sự phát triển khoa học công nghệ trong giai đoạn hiện nay. Có nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến những thiếu sót trên. Để góp phần nhanh chóng khắc phục những tồn tại đó, tôi xin đề xuất một số giải pháp sau:
II. Một số biện pháp góp phần nâng cao chất lượng Bản tin và Trang thông tin điện tử
1. Sử dụng sức mạnh trí tuệ tổng hợp của các Hội thành viên
Với 26 hội thành viên và 11 hội viên tập thể, Liên hiệp các Hội KHKT tỉnh có một đội ngũ đông đảo cán bộ khoa học, kỹ thuật, công nghệ, trong đó có hàng trăm tiến sĩ, phó giáo sư, hàng ngàn thạc sĩ và cử nhân thuộc các chuyên ngành khoa học khác nhau hàng ngày được tiếp xúc với thực tiễn khách quan đa dạng, phong phú thường xuyên nảy sinh những vấn đề mới mẻ đòi hỏi phải có người nghiên cứu, khám phá nhằm tìm kiếm những giải pháp hữu hiệu để tháo gỡ, giải quyết vấn đề tạo ra sự phát triển cho xã hội. Thực tiễn hấp dẫn là vậy, cái cốt lõi là ở chỗ các hội thành viên cần xây dựng kế hoạch động viên, khuyến khích các hội viên của mình mạnh dạn dấn thân vào “mảnh vườn” còn đang thiếu vắng những bàn tay và khối óc tâm huyết với khoa học. Bởi khoa học luôn đòi hỏi những người có thái độ lao động, kiên trì và nhẫn nại. Họ sẽ tạo ra những kết quả khoa học với tinh thần đam mê không mệt mỏi, vì xét cho cùng toàn bộ khoa học chỉ là sự tinh lọc những suy nghĩ thường ngày. Nhà khoa học Piotr Kapitsa đã nói: “Trên lá cờ của khoa học hiện đại, nên có dòng chữ viết hoa - TỔ CHỨC.”
Thực vậy, ngày nay kiến thức của nhân loại trên mọi lĩnh vực đều vô cùng phong phú. Các ngành khoa học sau thời kỳ phân hóa triệt để, nay lại bắt đầu thâm nhập vào nhau, chi phối lẫn nhau, bổ sung cho nhau. Muốn đạt được thành tựu lớn trong khoa học kỹ thuật để phục vụ sản xuất, phục vụ cuộc sống chúng ta phải biết liên kết nhau lại thành những nhóm lớn để tạo ra sức mạnh tổng hợp. Điều đó có nghĩa là nếu tất cả các tổ chức Hội thành viên đều có sự thống nhất quan điểm chung tay làm nên chất lượng Bản tin và Trang thông tin điện tử của Liên hiệp Hội thì phải chọn cử những người có tinh thần nhiệt tình và năng lực nghiên cứu khoa học thường xuyên theo dõi nắm bắt tình hình hoạt động của Hội kịp thời viết tin, bài gửi tới Ban Biên tập Bản tin và Trang thông tin điện tử. Dĩ nhiên, khoa học không phài cứ hô hào là có mà cái quan trọng là phải tạo ra được những điều kiện cả về vật chất lẫn tinh thần nhằm giúp người nghiên cứu thuận lợi trong quá trình thực hiện công trình của mình. Thực tế lâu nay cho thấy, chúng ta chưa làm tốt vấn đề này cả về mặt tư duy chiến lược lẫn kế hoạch cụ thể. Vì khi triển khai một nhiệm vụ nghiên cứu nào đó muốn đạt hiệu quả cao chúng ta phải nghiêm túc thực hiện quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Kế hoạch 10 phần thì biện pháp cụ thể là 20 phần, chỉ đạo thực hiện sát sao phải 30 phần”.
2.Cần làm tốt công tác thi đua, khen thưởng đối với việc viết tin, bài.
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh cần đưa việc viết bài và tin cho Bản tin và Trang thông tin điện tử thành một tiêu chí trong hệ thống các tiêu chí thi đua hàng năm đối với các Hội thành viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Thi đua là một cách rất tốt, rất thiết thực để làm cho mọi người tiến bộ, Thi đua giúp cho đoàn kết chặt chẽ thêm. Và đoàn kết chặt chẽ để thi đua mãi”. Có điều là: “ Trong lúc thi đua, phải thiết thực đôn đốc, giúp đỡ, sửa đổi. Sau đợt thi đua phải thực hiện kiểm tra, tổng kết, phổ biến kinh nghiệm, khen thưởng những người kiểu mẫu, nâng đỡ những người kém cỏi”. Thấm nhuần lời dạy của Bác, trong công tác sơ kết, tổng kết hằng năm của Liên hiệp Hội nói chung, hội nghị cộng tác viên nói riêng cần có sự đánh giá kết quả cụ thể sự tham gia của các Hội thành viên về vấn đề này, trên cơ sở đó có sự khen thưởng tuyên dương những cá nhân và tập thể tiêu biểu.
Thực tế cho thấy trong một vài năm gần đây chúng ta chưa làm tốt điều này. Trong sơ kết, tổng kết tuy có đề cập đến nhưng rất đơn giản, nội dung hội nghị cộng tác viên còn thiên về phần động viên tình cảm, chưa quan tâm nhiều đến sự trao đổi nâng cao trình độ nghiệp vụ chuyên môn báo chí, phần khen thưởng hầu như bỏ ngỏ. Trong hoàn cảnh đó hỏi sao có thể phát triển thêm mạng lưới cộng tác viên của Bản tinh và Trang thông tin điện tử? Để nhanh chóng khắc phục tình trạng trên, điều cốt lõi là chúng ta phải làm cho mỗi hội thành viên, mỗi cá nhân hội viên có nhu cầu được đóng góp trí tuệ của mình vào sự phát triển của Liên hiệp Hội thông qua việc viết bài cho Bản tin và Trang thông tin điện tử. Những kết quả nghiên cứu về tâm lý học cho thấy: “Con người bắt đầu suy nghĩ khi xuất hiện nhu cầu phải tìm hiểu. Sự suy nghĩ thường bắt đầu lúc có vấn đề, tình huống có vấn đề kích thích sự suy nghĩ”.
3. Mở thêm chuyên mục: Cuộc cách mạng 4.0 trong Bản tin và Trang thông tin điện tử.
Lâu nay nội dung của Bản tin “Khoa học và ứng dụng” bao gồm: 6 chuyên mục: Vấn đề chung; Tin hoạt động Liên hiệp Hội; Ý kiến trao đổi; Đất và người Hải Dương; Thông tin khoa học công nghệ; Hỏi – đáp khoa học. Thực ra, nếu có những bài viết về nội dung cuộc cách mạng 4.0 thì chúng ta cũng có thể đưa vào mục “Ý kiến trao đổi” hoặc “Thông tin khoa học công nghệ”, nhưng để cho mọi bạn đọc có điều kiện theo dõi một cách tập trung, có hệ thống về sự phát triển của cuộc cách mạng 4.0 thì chúng ta nên tạo ra một chuyên mục riêng.
Vì bản chất của cuộc cách mạng lần thứ 4 là dựa trên nền tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức sản xuất; nhấn mạnh những công nghệ đang và sẽ có tác động lớn nhất là công nghệ in 3D, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ tự động hóa, người máy v.v. Nói cách khác, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, là xu hướng hiện tại của tự động hóa và trao đổi dữ liệu trong công nghệ sản xuất. Nó bao gồm các hệ thống mạng vật lý, mạng Internet kết nối vạn vật và điện toán đám mây. Bởi thế, sức sống của nó sẽ tồn tại lâu dài trong tương lai, chính vì vậy nếu Bản tin của chúng ta và Trang thông tin điện tử có chuyên mục này thì nó sẽ tạo ra sức hấp dẫn rất lớn chẳng những đối với hội viên mà còn cả đông đảo các bạn trẻ yêu thích khoa học. Vấn đề quan trọng là ở chỗ nguồn nhân lực nào sẽ thực hiện nhiệm vụ này?
Thực tế cho ta thấy trong tiềm lực của Liên hiệp Hội ngoài 26 hội thành viên còn có 11 hội viên tập thể, trong đó đáng chú ý là Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm, Công ty TNHH MTV Điện lực Hải Dương, Công ty TNHH MTV Xi măng Vicem Hoàng Thạch, Trường Đại học Sao Đỏ, Trường Đại học Y tế Hải Dương… Ở đó có đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, chuyên viên, kỹ sư có trình độ khoa học kỹ thuật, công nghệ cao thường xuyên phải suy nghĩ đến việc vận dụng các thành tựu của cuộc cách mạng 4.0 vào trong quá trình lao động sản xuất của mình từ đó rất có thể sẽ nảy sinh những sáng tạo kỹ thuật, tiền đề cho những bài báo khoa học. Thực tiễn ấy chứng tỏ chúng ta có cơ sở để mở ra chuyên mục mới trên Bản tin và Trang thông tin điện tử. Vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ Ban Biên tập Bản tin và Trang thông tin điện tử cần đầu tư thời gian và công sức đi tìm kiếm, phát hiện và truyền thêm cảm hứng cho những nhân tố mới nhiệt tình tiếp cận khoa học công nghệ và sẵn sàng hợp tác trong việc viết bài cho Bản tin và Trang thông tin điện tử.
Sự lan tỏa của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi mỗi người chúng ta dù ở vị trí nào trong xã hội cũng cần quan tâm đến chất lượng việc làm hơn là số lượng công việc, coi trọng cách làm hơn là việc làm cụ thể. Đúng như F. Ăng ghen đã nói: “Đặc tính của con người được thể hiện ra không phải ở những việc họ làm, mà là ở cách thức họ làm những việc đó” hoặc như K. Mác nói: “Các thời đại kinh tế khác nhau không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì mà là ở chỗ chúng sản xuất bằng cách nào”.
Với những nội dung vốn có, trong nhiều năm qua Bản tin “Khoa học và Ứng dụng” cùng với Trang thông tin điện tử của Liên hiệp các Hội KHKT tỉnh đã góp phần nhỏ bé của mình vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng bạn đọc gần xa. Ngày nay, đứng trước sự nghiệp đổi mới toàn diện của quê hương, đất nước, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, đòi hỏi Bản tin và Trang thông tin điện tử của chúng ta cũng phải đổi mới cả về nội dung và hình thức để theo kịp yêu cầu của xã hội. Dĩ nhiên, trong giai đoạn đầu của sự tiếp cận cái mới bao giờ cũng gặp phải những khó khăn, thách thức trong đó có sức ỳ của tư duy truyền thống, nhưng nếu chúng ta có tinh thần quyết tâm thì sẽ vượt qua. Vì “Trong khoa học không có con đường nào rộng rãi thênh thang cả. Chỉ người nào không sợ gian khổ dám mạnh bước chân trên con đường nhỏ hẹp đầy sỏi đá đó mới mong vươn tới những đỉnh cao chói lọi của khoa học mà thôi”.
Kính chúc các quí vị đại biểu dồi dào sức khỏe và có nhiều thành công trong công tác nghiên cứu khoa học và nhiệt tình viết tin, bài cho Bản tin và Trang thông tin điện tử./.
Xin trân trọng cảm ơn!
TS. Phạm Trung Thanh
Chủ tịch Hội Cựu giáo chức tỉnh Hải Dương
* Bài tham luận tại Hội thảo " Đổi mới nâng cao chất lượng Bản tin và Trang thông tin điện tử của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hải Dương".