Muốn công bằng, văn minh, phải sống và làm việc theo pháp luật

Như vậy, đây là lần đầu tiên có một đạo luật qui định về một sự kiện chính trị, pháp lý được tổ chức hàng năm để tôn vinh pháp luật và những người làm công tác pháp luật. Thế cũng đủ để chúng ta thấy tầm quan trọng của pháp luật ra sao.

Theo Công văn số 2496/BTP-PBGDPL của Bộ Tư pháp ban hành ngày 27/7/2016 thì chủ đề của ngày Pháp luật Việt Nam năm nay là “Nâng cao năng lực xây dựng, thực thi pháp luật; giáo dục ý thức tôn trọng, tuân thủ và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật; tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất kinh doanh; phát huy dân chủ, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.” Chủ đề này hướng tới không chỉ người dân mà còn cả những người có trách nhiệm xây dựng, thực thi pháp luật.

 Tính đến thời điểm này, Chính phủ đã có nhiều nỗ lực cải thiện nền luật pháp quốc gia để minh bạch thông tin và quản lý xã hội hiệu quả hơn. Các bộ luật, luật của nước ta gần như đầy đủ ở mọi lĩnh vực của đời sống, bảo đảm quyền lợi công dân, phát huy quyền làm chủ của người dân. Luật cũng được thay đổi liên tục để phù hợp với sự phát triển của xã hội, phù hợp với quá trình hội nhập toàn cầu, với nền kinh tế thị trường và với những đòi hỏi ngày càng cao về mặt quyền con người.
Hiện nay, tình trạng vi phạm pháp luật ở nước ta diễn ra khá phổ biến; nhiều văn bản pháp luật sau khi ban hành phải hủy bỏ vì không hợp với thực tế cuộc sống. Có lẽ phổ biến là vi phạm luật giao thông, đường bộ; vi phạm luật hình sự như đánh đập người khác, cướp giật, giết người; vi phạm luật an toàn thực phẩm; vi phạm luật dân sự như tranh chấp tài sản, đất đai; vi phạm luật hôn nhân gia đình như ngoại tình, đối xử tàn nhẫn với vợ hoặc chồng, con cái; vi phạm luật sở hữu trí tuệ như đạo văn, đạo nhạc… Một vấn đề nữa cũng cần nhắc tới là chất lượng một số luật ban hành còn thấp, số lượng văn bản dưới luật quá lớn, dẫn đến khó kiểm soát được tính hợp hiến, hợp pháp hoặc gây chồng chéo, mâu thuẫn. Ngoài ra, tình trạng cùng một vấn đề nhưng giao cho nhiều bộ, ngành quản lý nên ban hành các quy định khác nhau dẫn đến khó áp dụng, thực hiện trên thực tế. Điển hình nhất là trường hợp của Bộ luật hình sự 2015 phải hoãn thi hành do gặp phải nhiều lỗi nghiêm trọng. Vì thế, để xây dựng xã hội thượng tôn pháp luật, thì trước hết cần phải có những văn bản pháp luật hợp tình, hợp lý.

Pháp luật được ban hành nhằm đảm bảo sự công bằng của tất cả mọi công dân sinh sống trong quốc gia. Lịch sử cho thấy sự hủy diệt của các nhà nước chiếm hữu nô lệ, hay phong kiến một phần là do sự vô pháp luật, luật pháp bị chà đạp. Biểu hiện của một quốc gia công bằng, văn minh là ở chỗ pháp luật được tôn trọng không chỉ bởi người dân, mà còn bởi những quan chức, lãnh đạo trong bộ máy chính trị của quốc gia đó. Bất kể là ai, nếu vi phạm pháp luật đều phải bị xử lý. Vi phạm pháp luật dù ở mức độ nào cũng để lại hậu quả xấu, nếu nhẹ thì ảnh hưởng đến quyền lợi, công việc, cuộc sống của người khác, nếu nặng có thể dẫn tới chết người, hoặc gây hại cho người dân cả vùng rộng lớn. Vi phạm pháp luật khiến cho người dân cảm thấy bất an, lo lắng, không tin tưởng vào cuộc sống. Có những trường hợp do thiếu hiểu biết pháp luật để lại hậu quả không thể nào bù đắp được, để lại những vết thương không bao giờ lành.

 Vừa qua, trên phương tiện thông tin đại chúng có đưa tin trường hợp ông Đinh Ngọc Thạch, một cựu binh trong chiến tranh biên giới, chở tấm tôn bằng xích lô đâm vào một bé 9 tuổi đi xe đạp. Hậu quả bé trai bị miếng tôn cứa vào cổ gây tử vong. Khi đọc tin tức này, đa số độc giả thấy buồn, thương xót hơn là giận ông Thạch, vì ông lại là cựu binh già sống sót sau cuộc chiến ở biên giới Vị Xuyên mưu sinh bằng nghề chở xích lô, và ông không cố tình gây tai nạn. Thương xót cũng còn vì nạn nhân là cậu bé nhỏ tuổi. Nhưng gạt bỏ qua cảm xúc cá nhân thì nguyên nhân của sự việc đau lòng cho cả hai bên này chính là do sự thiếu hiểu biết pháp luật mà ra. Nếu như ông Thạch chấp hành đúng luật giao thông, không chở hàng cồng kềnh thì liệu có gây ra cái chết cho cậu bé đó không?

Chúng tôi thường hay về các xã để phổ biến kiến thức về Luật Hôn nhân gia đình. Qua đó mới thấy sự hiểu biết của người dân nông thôn còn hạn chế. Nhiều người sau khi nghe giảng mới ngỡ ngàng rằng từ trước tới nay bạn đời của mình thường xuyên vi phạm pháp luật, nhất là các ông chồng hay đánh đánh vợ con; nhiều chị em phụ nữ như được ra khỏi ngục tù khi biết rằng có thể đơn phương ly hôn người chồng vũ phu, nát rượu, cờ bạc; nhiều gia đình ngỡ ngàng trước việc cho con kết hôn khi chưa đủ tuổi lại có nhiều hậu quả nghiêm trọng như vậy…
Một trường hợp cũng khá phổ biến ở làng quê, thỉnh thoảng có thể gặp trên phố, đó là để súc vật chạy giông trên đường. Đã có những người đâm phải con bò nghênh ngang qua đường, có người đâm phải con chó chạy lao vút qua đường. Theo pháp luật, thì đáng lẽ chủ nhân của những con vật kia có tội nhưng chúng ta thường xử sự cảm tính, nếu con vật có làm sao thì người đâm phải kia phải đền tiền, ăn mắng chửi, thậm chí ăn đòn. Nếu như hiểu được pháp luật và chấp hành nghiêm pháp luật thì trường hợp này không diễn ra hoặc nếu có thì hai bên xin lỗi bỏ qua cho nhau, mà không bao giờ có cãi cọ, chửi mắng. Những trường hợp xô xát khi ai cũng muốn mình đúng tương tự thế này rất dễ bắt gặp hàng ngày.

Thời gian gần đây, nhiều người dân không thiện cảm với cảnh sát giao thông, tình trạng “mãi lộ” cũng bị nhiều người lên án. Bên cạnh việc có một bộ phận người thực thi pháp luật vi phạm luật pháp, việc kém hiểu biết pháp luật của người dân cũng tiếp tay cho tình trạng này. Nếu người dân đi đúng luật thì sẽ không bao giờ bị phạt; nếu người dân nắm rõ luật giao thông đường bộ và hiểu rõ quyền lợi của mình, thì sẽ không phải “mãi lộ” cảnh sát giao thông.
Trước hết, pháp luật phục vụ lợi ích cho chính công dân, vì thế người dân phải chủ động nắm vững luật pháp, tạo thói quen chấp hành nghiêm pháp luật. Đồng thời, những người thực thi pháp luật trước hết phải có trách nhiệm thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật, kết hợp với các hội, các tổ chức đoàn thể khác thực hiện tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến người dân. Bên cạnh việc hoàn chỉnh hệ thống pháp luật, Nhà nước cũng cần củng cố, hoàn thiện cơ quan tố tụng, tòa án, việm kiểm soát để tạo thuận lợi cho người dân thực hiện đầy đủ quyền lợi mà luật pháp quy định.

Nguyễn Công Hương
Hội Luật gia tỉnh