Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hải Dương
Những nữ tướng xứ Đông phò vua đánh giặc
Thứ hai - 08/03/2021 21:557660
Vùng đất xứ Đông không chỉ nổi tiếng với những nữ nhi “giỏi văn” như Nguyễn Thị Duệ, Bùi Thị Hý,… mà còn có nhiều nữ tướng giỏi võ, đã dũng cảm phò vua đánh thắng quân giặc.
Nữ nhi giả nam đánh giặc Cuối thế kỷ thứ X, giặc Tống nhiều lần đem quân xâm lược nước ta. Khi ấy, Nguyễn Thị Dực mới 17 tuổi nhưng tính nết đã quyết đoán hơn người. Nghe theo lời kêu gọi của nhà vua, bà đã cải trang thành nam nhi, tập hợp nghĩa quân, xin vua cho đi đánh giặc. Được nhà vua đồng ý, bà đã nhiều lần cầm quân và đánh tan quân Tống xâm lược. Trong số tài liệu ít ỏi nói về nữ tướng Nguyễn Thị Dực thì những bức đại tự, sắc phong và hương ước của làng Lai Cầu, xã Hoàng Diệu (Gia Lộc) được lập từ năm 1936 cho biết: Miếu Lai Cầu là nơi thờ bà Nguyễn Thị Dực, húy Vàng Chinh, người có công đánh giặc Tống vào thế kỷ thứ X. Cha của bà là người họ Nguyễn, mẹ họ Trần, hai người lấy nhau đã lâu không có con. Đến khi ngoài 40 tuổi mới sinh hạ được một cô con gái mặt hoa, da phấn, vô cùng xinh đẹp, liền đặt tên con là Dực. Sau khi dẹp yên giặc, bà và các tướng được vua vời về triều để khao thưởng. Trong buổi lễ, vua Lê biết bà là nữ nhi nhưng không trách phạt mà còn cảm kích trước khí tiết của phận nữ nhi, có lòng trung quân ái quốc. Vua ban thưởng và cho bà về quê thăm cha mẹ. Về quê thời gian ngắn thì bà mất khiến nhà vua vô cùng tiếc thương đã ban cho vàng bạc tổ chức tang lễ, cho dân làng lập miếu thờ và sắc phong là Thành hoàng làng Lai Cầu. Với công lao to lớn của bà với đất nước, hằng năm người dân tổ chức nhiều lễ hội liên quan như kỷ niệm ngày sinh nữ tướng Nguyễn Thị Dực, kỷ niệm ngày mất song thân của nữ tướng… Nhưng lớn nhất phải kể đến lễ hội nhân kỷ niệm ngày mất của nữ tướng Nguyễn Thị Dực vào ngày 10.11 âm lịch. Không biết miếu Lai Cầu được xây dựng thời điểm nào, sử sách chỉ lưu lại lần trùng tu lớn nhất là vào năm Kỷ Tỵ (1929). Miếu được dựng theo kiến trúc kiểu chữ Đinh, bao gồm 5 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Tiền tế miếu Lai Cầu được xây dựng theo kiểu thu hồi bít đốc. Kết cấu phần mộc gồm 4 vì kèo theo kiểu “con chồng giá chiêng” truyền thống. Đặc biệt, trên các đầu bẩy còn có các bức chạm “trúc hóa long”, “cúc hóa long”, “mai hóa long”, “lá lật” tinh xảo… Tại 2 vì kèo trung tâm, các nghệ nhân đã tạo ra những bức cốn đạt trình độ nghệ thuật cao, đề tài chủ yếu “tứ linh”, “tứ quý” khá đẹp mắt… Móng, tường xây bằng gạch chỉ, mái lợp ngói vẩy cá truyền thống. Nối liền gian tiền tế là hậu cung, trong đó có một gian cổ dải và 2 gian cung cấm. Trong hậu cung có bức chạm “lưỡng long chầu nguyệt”, trên có phù điêu hổ ngậm chữ thọ là bức cốn có giá trị. Ngoài ra, miếu Lai Cầu vẫn còn lưu giữ được 5 sắc phong cổ từ thời Tự Đức đến thời Khải Định. Miếu Lai Cầu được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia năm 2002. Hai chị em cùng giúp vua Lý đánh thắng giặc Tương truyền, trang Thạch Khôi, nay là phường Thạch Khôi (TP Hải Dương) có đôi vợ chồng thuộc gia đình danh giá họ Nguyễn sinh đôi một trai, một gái. Người con gái cả tên Phương Nương, người con trai út là Hồng Công. Phương Nương càng lớn càng xinh đẹp, dung nhan yểu điệu. Hồng Công sinh tài xuất tướng, đặc biệt có tài thao lược. Năm 2 chị em 16 tuổi, cuộc chiến chống giặc Lương của Lý Nam Đế đang diễn ra quyết liệt. Hai chị em Phương Nương đã tụ tập thanh niên trai tráng trong vùng, trang bị vũ khí và dẫn nghĩa quân tham gia chiến đấu góp phần đánh tan giặc Lương, phò Lý Nam Đế dựng cơ nghiệp nước Vạn Xuân. Do có công lao đối với đất nước, Phương Nương đã được các triều đại ban nhiều sắc phong. Phương Nương được thờ tại Đình Phú Thọ, tọa lạc ở vị trí trung tâm của khu dân cư Phú Thọ, phường Thạch Khôi,donhân dân địa phương khởi dựng vào năm Thành Thái thứ 12 (1900). Đình còn lưu giữ nhiều đồ thờ có từ thế kỷ XIX-XX như nhang án, long đình, bộ bát bửu sơn son thếp vàng... Đồ gốm, đồng có bát hương, lọ lục bình, lư hương. Ngoài ra, còn có 1 bia thần tích dựng vào năm 1880, 1 bia hậu thần dựng vào năm 1922. Trước kia, đình lưu giữ được 7 sắc phong, nhưng hiện chỉ còn 4 sắc phong. Đình Phú Thọđược công nhận di tích cấp tỉnh năm 2005.
Đình Phú Thọ lưu giữ nhiều cổ vật có giá trị
Lễ hội đình Phú Thọ được tổ chức từ ngày 8-10.2 âm lịch để kỷ niệm ngày sinh của Thành hoàng Phương Nương. Ngoài nghi lễ truyền thống, lễ hội có các trò chơi dân gian như cờ tướng, chọi gà, bịt mắt bắt dê, đi cầu thùm..., buổi tối có hát chèo. Ngày nay không tổ chức nhiều trò chơi dân gian như trước, thay vào đó là một số môn thể thao bóng đá, bóng chuyền, cầu lông...
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hải Dương
